ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ ಭಾರವಿ

ಅನಂತಶಯನ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಧ್ಯಾಪಕರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಹೇಗೆ ವಿಶ್ವಭಾಷೆ ಆಗಿತ್ತು ಎಂದು ಹಿಂದಿನ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ್ದೇವು. ಈ ಬಾರಿ ಒಬ್ಬ ಕವಿಗೆ ಶ್ಲೋಕ ಹೇಗೆ ಸ್ಫುರಿಸಿತು ಎಂದು ನೋಡೋಣ. ಕನ್ನಡ ಆಡು ಭಾಷೆ ಆದರೂ ಎಲ್ಲರೂ ಕವಿಗಳಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಭಾವಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಪದ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಬಂದು ಲಯಬದ್ಧವಾಗಿ ಪದಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದರೆ ಅದು ಕವಿತೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಸೇರಿಸಿದವ ಕವಿ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ ಕೆಲವರನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕವಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಿದ್ದರು. ಅಂತಹ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರವಿ ಒಬ್ಬ ಕವಿ. ಭಾರವಿ ಅಭಿಜಾತ ಕವಿ. ಬಾಲದಲ್ಲೇ ಅನವದ್ಯಪದ್ಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಎಲ್ಲರಿಂದಲೂ ಮನ್ನಣೆ ಮಡೆದಿದ್ದ. ಅವನ ವಾಕ್ಯರಚನಾಕೌಶಲಕ್ಕೆ ಹಿರಿಯ ತಲೆಗಳೂ ತಲೆ ಬಾಗಿದ್ದವು. ತನ್ನ ಮಗ ಒಳ್ಳೆಯ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂಬ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಾಯಿಗೆ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಇತ್ತು. ಯಾರು ಎಷ್ಟೇ ಗೌರವಿಸಿದರೂ, ಮುದ್ದಿಸಿದರೂ ಭಾರವಿಯ ಅಪ್ಪ ಮಾತ್ರ ಮೌನಿಯಾಗಿಯೇ ಇದ್ದ. ಯಾವ ಶ್ಲೋಕಗಳಿಗೆ ಬೇರೆ ಕವಿಗಳೂ ಕೂಡ ಬಹಳ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದ್ದರೂ ಆ ಶ್ಲೋಕಗಳಿಗೆ ಅವನ ಅಪ್ಪ ಚೆನ್ನಾಗೇನೋ ಇದೆ. ಆದರೆ ಸಾಲದು ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದ. ಭಾರವಿಗೆ ಎಲ್ಲರಿಂದ ಮನ್ನಣೆ ಸಿಕ್ಕರೂ ತನ್ನ ಅಪ್ಪ ತನ್ನನ್ನು ಕವಿಯೆಂದು ಗುರುತಿಸಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಬೇಸರವಿತ್ತು. ಅಪ್ಪನನಿಂದ ಪ್ರಶಂಸೆ ಪಡೆಯಲು ಮಗ ಅನೇಕ ಸುಂದರ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಅಪ್ಪನ ಉತ್ತರ ಮಾತ್ರ ಎಂದಿನಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಕೊನೆಗೊಮ್ಮೆ ಭಾರವಿಗೆ ಹೀಗೆ ಅನಿಸಿತು – ಲೋಕವೇ ಮೆಚ್ಚುವಂತಹ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರೂ ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಂತೋಷವಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾಯ: ನನ್ನ ಏಳಿಗೆ ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಸಹಿಸಲು ಆಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಮಗನ ಬಗ್ಗೆನೇ ಅಸೂಯೆ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಅಪ್ಪ. ಹೀಗೆ ಆಲೋಚಿಸಿದ ಭಾರವಿಗೆ ಅಪ್ಪನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವಷ್ಟು ಕೋಪ ಬಂದಿತ್ತು. ಆ ದಿನ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಂದೆ ಮತ್ತು ತಾಯಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡ. ತಾಯಿ – ಅಲ್ಲ ರಿ! ನಮ್ಮ ಮಗನನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನೀವು ಮಾತ್ರ ಏನೂ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ. ಅವನಿಗೆ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಕೊರಗಿದೆ ತಂದೆ – ಭಾರವಿ ಚಿಕ್ಕವನಾಗಿದ್ದಾಗ ಒಂದು ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ರಚಿಸಿ ತೋರಿಸಿದ್ದ. ಆಗಲೇ ಅವನಲ್ಲಿರುವ ಕವಿತಾಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಬಹಳ ಆನಂದವಾಗಿತ್ತು. ನಾನೇನಾದರು ಅಂದೇ ಅವನನ್ನು ಹೊಗಳಿದ್ದರೇ ಈ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅವನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೊಗಳಿಕೆ ಏಳಿಗೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ತೃಪ್ತಿ ಪಡಿಸಲು ಅವನು ಪಟ್ಟ ಪ್ರಯತ್ನ ಈಗ ಅವನಿಗೆ ಉಪಯೋಗವಾಗಿದೆ. ಈಗ ದೊಡ್ದ ಕವಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ರಚಿಸಿದ ಪ್ರತಿ ಪದ್ಯವೂ ನನಗೆ ಎಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಆನಂದವನ್ನು ನೀಡಿವೆ. ಅವನ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ ಅವನಿಗೆ ಹೇಳಲಿಲ್ಲ ಅಷ್ಟೇ ಭಾರವಿಗೆ ಈ ಸಂಭಾಷಣೆ ಕೇಳಿ ಕಣ್ಣಂಚಲ್ಲಿ ನೀರು ಹನಿದು ಹೃದಯದ ಭಾವ ಒಂದು ಶ್ಲೋಕವಾಗಿ ಹೊರ ಬಂತು. ಸಹಸಾ ವಿದಧೀತ ನ ಕ್ರಿಯಾಮ್ ಅವಿವೇಕ: ಪರಮಾಪದಾಂ ಪದಮ್ | ವೃಣುತೇ ಹಿ ವಿಮೃಶ್ಯ ಕಾರಿಣಂ ಗುಣಲುಬ್ಧಾ: ಸ್ವಯಮೇವ ಸಂಪದ: || (ತಿಳಿಯದೆ ಕೂಡಲೆ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಾರದು. ಇಂತಹ ಅವಿವೇಕ ದೊಡ್ಡ ಆಪತ್ತಿನ ದಾರಿ. ತಿಳಿದು ಮಾಡುವವನನ್ನು ಸಂಪತ್ತುಗಳು ತಾವಾಗಿಯೇ ಆರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತವೆ.) ತನ್ನ ತಂದೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ತಿಳಿದಿದ್ದಕ್ಕೆ ತಂದೆಯ ಬಳಿ ಕ್ಷಮೆ ಯಾಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ಕಿರಾತಾರ್ಜುನೀಯ ಎಂಬ ಮಹಾಕಾವ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಇಂದಿಗೂ ಕವಿಗಳ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ – ವೈದಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕೆಲವು ಸುಭಾಷಿತಗಳು

ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿ ಕನ್ನಡ ಹಬ್ಬ ೨೦೧೭-೧೮

    ಲತಾ.ಎಂ (ಅಧ್ಯಾಪಕರು) ಹಿನ್ನಲೆ ೨೦೧೭-೧೮ ನೇ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವರ್ಷ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ವೇಳೆಗೆ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಏಳು ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದಿದ್ದು, ಎಂಟನೆಯ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ಯೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನೂ ಒಂದೇ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಡುವ ಆಲೋಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಒಂದು ಶಾಲೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಕಲಿಕೆಗೆ ಒಂದು ವೇದಿಕೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅಧ್ಯಾಪಕರು-ಪೋಷಕರು-ಅತಿಥಿ-ಅಭ್ಯಾಗತರೂ ಎಲ್ಲರೂ ಕಲಿಯುತ್ತಾರೆ, ಕಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಉದ್ದೇಶವೂ ಒಂದು ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಕಂಕಣಬದ್ಧರಾಗಿ, ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಸಾರ್ಥಕಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುವುದು. ಈ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿದ್ಯೆಗೂ ಒಂದು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಭಾಷೆಗಳು, ಕ್ರೀಡೆ, ಕಲೆಗಳು, ವಿಜ್ಞಾನ, ಗಣಿತ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿದ್ಯೆಗೂ-ವಿಷಯಕ್ಕೂ ಒಂದು ಮೌಲ್ಯವಿದೆ. ಆ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಪಡಿಸುವುದೇ ಅಧ್ಯಾಪಕರು ಮಾಡಬಹುದಾದ ಮಹತ್ತರವಾದ ಕೆಲಸ. ಕಲಿಯುವ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ಕಲಿಯಲು ಬೇಕಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕಲೆ ಹಾಕಿ ಬಿಟ್ಟರೆ ಕಲಿಯುವ ಹೊಣೆ ಕಲಿಯುವವರದ್ದೇ ಎಂಬುದು ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಆಲೋಚನೆ. ಕಲಿಯುವ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಇರುವುದರಿಂದಲೇ ಅಧ್ಯಾಪಕರ ಪಾತ್ರವೂ ಮಹತ್ತರವಾದದ್ದು. ಕಲಿಯುವ ಹಂತಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅದು ತಪ್ಪದಂತೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ, ಕಲಿಕಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದು ಅಧ್ಯಾಪಕರ ಪಾತ್ರ. ಭಾಷೆಗೂ-ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೂ ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂಧವಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಭಾಷೆಗೇ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾತ್ರವಿರುವುದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಮಕ್ಕಳ ಮನಸ್ಸನ್ನು, ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಬೆಸೆಯುವ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕನ್ನಡವನ್ನು ಇರುವ ಆರು ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಎಂದು ಕಾಣುವ ಬದಲಿಗೆ ಭಾವನೆಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಸಾಧನವಾಗಿ, ಭಾಷಾಧ್ಯಯನದೊಂದಿಗೆ ಮೂಲ ಬೇರುಗಳ ಪರಿಚಯ, ಭಾಷೆಯೊಂದಿಗೆ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿರುವ ತನ್ನತನದ ಅರಿವಿಗೆ ಸಹಾಯಕವಾಗುವಂತೆ ಕನ್ನಡ ಕಲಿಕೆ ಆಗಬೇಕೆಂಬುದು ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಉದ್ದೇಶ. ಆಧುನಿಕತೆಯ ಸೆಳೆತಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿ ಭಾಷೆಯ ಸೊಗಡನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದಿರಲಿ, ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆಯೇ ನಶಿಸಿಹೋಗುವಂತಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಭಾಷೆ ಉಳಿಯುವುದೇ ಬಳಕೆಯಿಂದ. ಸಮೃದ್ಧವಾದ ಭಾರತದ ಒಂದು ಮಹತ್ತರವಾದ ಗುರುತು ಅದರಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಭಾಷೆಗಳು. ಆದರೆ ಇಂದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣಕ್ಕೋ, ಲಿಪಿ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣಕ್ಕೋ ಅನೇಕ ಭಾಷೆಗಳು ಸತ್ತುಹೋಗಿವೆ. ೨೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿರುವ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅಂತಹ ಸ್ಥಿತಿ ಒದಗದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಹಸದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಕನ್ನಡ ಕಲಿಕೆಯೂ ಒಂದು ಅಳಿಲು ಸೇವೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೆ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡವನ್ನು ಪ್ರಥಮ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಡಲಾಗುವುದು. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಭಾವಗೊಂಡಿರುವ ಭಾಷೆ ಕನ್ನಡವಾದ್ದರಿಂದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಸಹಜವಲ್ಲವೆಂಬಂತೆ ಸಹಕರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭-೧೮ರ ಕನ್ನಡ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ಗಮನ ಕೊಡಲಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು: • ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅವಕಾಶ ಸಿಗಬೇಕು. • ಬಹುಮಾನದ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲದೆ ಕಲಿಕೆಯೇ ಗುರಿಯಾಗಿರಬೇಕು. ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಆನಂದಿಸಬೇಕು. • ಒಂದು ಹಬ್ಬದ ವಾತಾವರಣ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಬೇಕು. ಅದು ಕಲಿಕೆಯ ಹಬ್ಬ. ಕನ್ನಡದ ಹಬ್ಬವಾಗಿರಬೇಕು. • ಈ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ಕವಿಗಳು, ಸಾಹಿತಿಗಳು ಮಕ್ಕಳ ಬರವಣಿಗೆ, ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಅವರಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಉತ್ತಮಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಿವಿಮಾತನ್ನು ಕೊಡಬೇಕು, ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಬೇಕು. • ಬರವಣಿಗೆ, ಓದು ಇತ್ಯಾದಿ ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಕೌಶಲಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ಉತ್ತಮಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಉತ್ತೇಜಿಸುವಂತೆ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಬೇಕು. • ೩ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಮುಂದುವರೆಯಬೇಕು. ಹಂತದಿಂದ ಹಂತಕ್ಕೆ ಮಕ್ಕಳ ಪ್ರಯತ್ನ ಉತ್ತಮವಾಗಿರಬೇಕು. ಆಯ್ಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿಯೂ ಮಕ್ಕಳಿಗೂ ಅರ್ಥವಾಗುವಂತೆಯೂ ಇರಬೇಕು. • ನಂತರ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮಪಡಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಾಪಕರು ನಿತ್ಯ ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಗಮನಕೊಡುವುದು. ಸುಮಾರು ಒಂದು ತಿಂಗಳು ನಡೆದ ಕನ್ನಡ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆಯ ಸಮಾರೋಪ ಸಮಾರಂಭ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಡೆಯಿತು. ಮೊದಲೇ ಯೋಜಿಸಿದಂತೆ ಹಿರಿಯರ ವಿಭಾಗದ ಸಮಾರೋಪಕ್ಕೆ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ವೆಂಕಟೇಶ್ ಮೂರ್ತಿಯವರು, ಮಧುಸೂದನ ಅವರು ಅತಿಥಿಗಳಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದರು. ಮಕ್ಕಳ ಬರಹಗಳನ್ನು ಮೊದಲೇ ಅವರಿಗೆ ಓದಲು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಸಮಾರೋಪದ ದಿನ ಅವುಗಳ ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಅಂತೆಯೇ ಪೂರ್ವಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದ ಸಮಾರೋಪಕ್ಕೆ ಕಥೆಗಾರ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರು ಅತಿಥಿಗಳಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದರು. ಪುಟ್ಟ ಮಕ್ಕಳು ಅವರ ಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ತಾವೇ ಸ್ವಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ’ಪ್ರತಿ ಕನ್ನಡ ಹಬ್ಬಕ್ಕೂ ನೀವೆ ಬನ್ನಿ’ ಎಂದು ಕೂಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದೇ ಅವರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವೆಂಬಂತೆ ಮಕ್ಕಳ ಬರವಣಿಗೆಯಾದ ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಲಿತ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಅತಿಥಿಗಳಿಗೆ ಪುಸ್ತಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಮಕ್ಕಳು ಇದರಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಪುಸ್ತಕ ಬರೆಯುವ ಕನಸ್ಸನ್ನು, ಕತೆಗಾರರಾಗುವ ಕನಸ್ಸನ್ನು, ಕವಿಗಳಾಗುವ ಕನಸ್ಸನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸಾರ್ಥಕತೆ ಕ್ಷಣ ಇದಲ್ಲವೇ!! ಯೋಜನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಕನಸುಗಳು ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡವನ್ನು ಒಂದು ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಕಲಿಸುವುದು ಒಂದು ಆಯಾಮವಾದರೆ ಪೂರ್ಣರ್ಪಮತಿಯನ್ನು ಕನ್ನಡ ಅಧ್ಯಯನ ಪೀಠವಾಗಿ ಬೆಳೆಸುವುದು ಒಂದು ಕನಸು. ಚಿಂತಕರ ಅನುಭವಗಳಿಗೆ, ಆಲೋಚನೆಗಳಿಗೆ ಒಂದು ವೇದಿಕೆಯನ್ನು, ಅವಕಾಶವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವ ಒಂದು ಯೋಜನೆ ಇದೆ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು, ಸೃಜನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಐಚ್ಛಿಕವಾಗಿ ಕನ್ನಡ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದು. ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿಯೇ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸರ್ಕಾರದ ಮಾನ್ಯತೆ ಮಾಡಿಸುವುದು ಮುಂದಿನ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಚಿಂತನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆಳೆದ ಮಕ್ಕಳು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಬರವಣಿಗೆ, ಪುಸ್ತಕಗಳು, ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವಂತೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿ ಸ್ವಂತ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳಿಗೆ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ತಯಾರು ಮಾಡುವ ಯೋಜನೆಯೂ ಇದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲರ ಸಹಕಾರವೇ ಬಂಡವಾಳ.

ತಣಿಯದ ಕುತೂಹಲ [ಅಂಕಣ ಬರಹ]- 5

“ನಾರಾಯಣಿ…ಹಲವು ಮಕ್ಕಳ ತಾಯಿಯಾದ ಶತಾವರಿ ಒಂದು ಮಹಾ ಆಭರಣವಿದ್ದಂತೆ. ಪರಿಪೂರ್ಣ ಔಷಧಿಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹೃದಯದ ತೊಂದರೆ, ಮೂತ್ರಪಿಂಡದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲು ಇದ್ದಾಗ, ಮೆದುಳನ್ನು ಚುರುಕುಗೊಳಿಸಲು, ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಜೀವಸತ್ವಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಹಿತೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆಯಂತೆ. ನಾನೂ ಓದಿಲ್ಲ. ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ರೇಯ ಮಹರ್ಷಿ ಹೇಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠರೋ ಹಾಗೆಯೇ ಇದು ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ? ಎಂದು ವೈದ್ಯರು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಏನೋ ನೆನಪಾದವರಂತೆ ?ಹಾ.. ನಮ್ಮ ಅಜ್ಜ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಾಕೋಲಿ, ಕ್ಷೀರಕಾಕೋಲಿ ಎಂದು ಎರಡು ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಕೇವಲ ಹಿಮಾಲದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತಂತೆ. ಕಾಲಕಳೆದಂತೆ ಅದು ಸಿಗದೆ ಹೋಯಿತು. ಅದಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಈಗ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಹೇಳುವಂತೆ ಶತಾವರಿಗೆ ಬಹುಪತ್ರಿಕಾ, ಊರ್ಧ್ವಕಂಠಕ, ಶತಪದಿ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ. ಇದು ಮೇಧಾಗ್ನಿವರ್ಧಕವಂತೆ. ಅಪಸ್ಮಾರ ಕಾಯಿಲೆ, ಕೆಲವು ಸ್ವರಭೇದದ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ, ಮೂತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಇದು ರಾಮಬಾಣವಿದ್ದಂತೆ. ಆಡು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸೀತೆಚವರಿ, ಮಜ್ಜಿಗೆ ಗಡ್ಡೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು”. ಹೀಗೆ ಅಜ್ಜನ ಕೆಲವು ಮಾತುಗಳನ್ನೂ ವೈದ್ಯರು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹಳೆಬೇರು ಹೊಸಚಿಗುರು ಸೇರಿ ಮರವು ಸೊಗಸು ಎಂಬಂತೆ ತಲೆಮಾರುಗಳ ಮೇಳನ ಈ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅಷ್ಟು ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ರೋಗಿಯು ವೈದ್ಯರನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಕೂಡಲು ವೈದ್ಯರು ಅವನತ್ತ ಗಮನ ಕೊಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ನಾಳೆ ಮುಂದುವರೆಸುವಷ್ಟು ತಾಳ್ಮೆ ನೀಲಾಳಿಗೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಸಂಜೆ ಬೇಗ ಊಟ ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿ ಹೊರಟಳು. ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸುಬ್ಬಿಯ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಧೈರ್ಯ ಹೇಳಿದಳು. “ನೀನೇನು ಹೆದರಬೇಡ. ಪ್ರಕೃತಿ ಮಾತೆ ತಾನೇ ತಾಯಿಯಾಗಿ ನಿನ್ನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸಾಕಲು ಇದ್ದಾಳೆ. ಶತಾವರಿ ಎಂಬ ಗೆಡ್ಡೆ ಎದೆಯಹಾಲನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದಂತೆ. ನೀನು ನೆಮ್ಮದಿಯಾಗಿರು, ನಾನು ನಾಳೆ ಬರುವಾಗ ನಿನಗೆ ಅದರ ಚೂರ್ಣವನ್ನು ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡು ತರುತ್ತೇನೆ” ಎಂದು ಭರವಸೆ ಕೊಟ್ಟು ಮನೆಗೆ ಬಂದಳು. ನಡೆದುದನ್ನೆಲ್ಲ ಮಾವನೊಟ್ಟಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಳು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಗಂಡನೂ ಮನೆಗೆ ಬಂದನು. ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾ ಇವರ ನಡುವೆ ಇದೇ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯಿತು. ನೀಲಾಳ ತಣಿಯದ ಕುತೂಹಲ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಸಂಜೆ ಬೇಗನೆ ಮನೆಕೆಲಸವನ್ನೆಲ್ಲ ಮುಗಿಸಿ, ಹಸುಗಳಿಗೆ ಮೇವು ಹಾಕಿ, ನೀರಿಟ್ಟು ಅತ್ತೆಗೆ ಹೇಳಿ ವೈದ್ಯರ ಮನೆಗೆ ಹೊರಟಳು. ಈ ಬಾರಿ ಅವಳ ಪತಿರಾಯನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿ ಹೊರಟನು. ಇಬ್ಬರು ವೈದ್ಯರ ಮನೆ ಸೇರಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವೆಲ್ಲ ಮುಗಿಸಿ ಜಗಲಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೋ ಚೂರ್ಣ ಮಾಡುತ್ತಾ ಕುಳಿತಿದ್ದರು. ನೀಲಾಳನ್ನು ಕಂಡ ಕೂಡಲೆ ಬೆಳಗ್ಗೆಯಿಂದ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಓಡುತ್ತಿದ್ದ ವಿಷಯವನ್ನೆಲ್ಲ ಹೇಳಬೇಕೆನಿಸಿತು. ಮತ್ತೆ ತಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ತೆಗೆದರು. ಈ ಬಾರಿ ಎಲ್ಲರೂ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. “ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ನಮ್ಮ ದೇಹದ ಪೋಷಣೆಗೆ ಕೆಲವು ಪೂರಕವೂ ಹೌದು, ಕೆಲವು ಮಾರಕವೂ ಹೌದು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲಾ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳನ್ನು ದೇಹವು ನೇರವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ, ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಂಡು ಬೇಕಾದ ಅಂಶವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದೂ ಇಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ವೈದ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ದೇಹದ ಅಂಗಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಾಡಿ ನೋಡಲಾಗುವುದು. ಆದರೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನ ಸಮಗ್ರ ದೇಹಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಔಷಧೋಪಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು” ಎಂದು ವೈದ್ಯರು ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ನೀಲಾಳಿಗೆ ಅವಳ ಗಂಡ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಲವು ಪಾಠಗಳು ನೆನಪಾಯಿತು. ದೇಹದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಮ್, ಪೊಟಾಷಿಯಂ, ಸೆಲೆನಿಯಮ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಇದೆ ಎಂದು. ಅವರು ಓದುವಾಗ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಬರೆಸಿದ್ದು. ಆ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತಾನು ಜೋಪಾನವಾಗಿ ಎತ್ತಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದಳು. ಕೂಡಲೆ ಅವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಹೇಳಿ ಮನೆಗೆ ಓಡಿದಳು. ಅಟ್ಟದ ಮೇಲಿದ್ದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ತೆಗೆದು ಅದರಲ್ಲಿದ್ದ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಮತ್ತೆ ಬಂದಳು. ಇದು ವೈದ್ಯರಿಗೂ ಹೊಸದಾಗಿತ್ತು. ನೀಲಾಳ ಗಂಡ ತಾನೇ ಮರೆತುಹೋಗಿದ್ದ. ಮನುಷ್ಯನ ದೇಹಕ್ಕೆ ಯಾವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬೇಕು ಎಂಬ ನಕ್ಷೆ ಅದಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ವೈದ್ಯರು ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ವಿಷಯವೂ ತಾಳೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಮನುಷ್ಯ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾರ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮಾತ್ರೆ/ಗುಳಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬೆರೆಸಿ ನೀಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ‘ಹೀಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಇಷ್ಟೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು’ ಎಂಬ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತಾರೆ. ಅಂತೆಯೇ ವೈದ್ಯರು ಹೇಳಿದಂತೆ ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧ ಔಷಧ ಅಡಗಿದೆ. ಯಾವ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬೇಕೋ ಅದನ್ನು ಪ್ರಕೃತಿಯೇ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ ಇಡುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಚೂರ್ಣಮಾಡಿ ಎಷ್ಟು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ವೈದ್ಯರ ಸಲಹೆ ಪಡೆದರೆ ಸಾಕು ಎಂದು ಚರ್ಚೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಸೂಕ್ತವೆಂದು ತಿಳಿದು ಮೂವರು ಮಾತನಾಡಿಕೊಂಡು ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ವೈದ್ಯರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ತೀರ್ಮಾನಿಸಿಕೊಂಡರು. ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು, ಸತ್ತಿದ್ದು ಮಾತ್ರ ಚರ್ಚೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದಿಲ್ಲ…ಇಂತಹ ಕುತೂಹಲದ ಚರ್ಚೆಗಳೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ !! ಎಂದು ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡು ಗುರುವಾರ ಪೇಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ವೆಂಕಟಸ್ವಾಮಿ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದರು. ವೆಂಕಟಸ್ವಾಮಿ ಇದೇ ಮೂರಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದು ಇದೀಗ ಆಧುನಿಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಲಿತು ನಗರದ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನೀಲಾಳಿಗೆ ಗುರುವಾರ ಎಂದು ಬಂದೀತೋ ಎಂಬ ಆತುರ.. ಅಂತೂ ಗುರುವಾರ ಬಂದಿತು. ವೈದ್ಯರು, ನೀಲಾ ಮತ್ತು ಅವಳ ಗಂಡ ವೆಂಕಟಸ್ವಾಮಿ ಅವರಿಗೆ ಮೊದಲೇ ಬರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಹೊರಟರು. ಆಲ್ಲಿಆರೋಗ್ಯಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಕೊಟ್ಟರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇ ಕಾದಿತ್ತು. ಇವರು ಮೊನ್ನೆಯಷ್ಟೇ ಏನನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದರೋ ಅದನ್ನು ಒಂದು ನಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಯಾವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ದೇಹಕ್ಕೆ ಬೇಕು ಎಂದು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ನೋಡುವ ನಕ್ಷೆ ಅದಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ನೋಡಿ ವೈದ್ಯರು ‘ಅಬ್ಬ…ಆಧುನಿಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಎಷ್ಟು ಮುಂದುವರೆದಿದೆ” ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯ ಪಟ್ಟರು. ವೆಂಕಟಸ್ವಾಮಿ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಗೆ ತಿಳಿಯಬೇಕು ಎನಿಸಿತು. ಅವರೂ ಬಂದಿದ್ದ ರೋಗಿಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಔಷಧೋಪಚಾರ ಮಾಡಿ ನಂತರ ಬಿಡುವಾಗಿ ಇವರೊಡನೆ ಚರ್ಚೆಗೆ ಕುಳಿತರು.’ ನೀವು ಕರೆ ಮಾಡಿ ಹೇಳಿದ ನಂತರ ನಾನು ಹಲವು ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇ ಅಂಶವನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ನೀವು ಹೇಳಿದ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ನಮ್ಮಲ್ಲೂ ಒಂದೆರದು ಕಡೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂ, ಫಾಸ್ಪರಸ್, ಮ್ಯಾಂಗನೀಸ್, ಸೋಡಿಯಂ, ಪೊಟಾಷಿಯಂ, ಕ್ಲೋರಿನ್, ಸಲ್ಫರ್ ಇದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಐರನ್, ಕಾಪರ್, ಮ್ಯಾಂಗನೀಸ್, ಐಯೋಡಿನ್, ಜಿಂಕ್, ಸೆಲೆನಿಯಂ ಇದೆಯಂತೆ. ನಿಮಗೆ ಈಗ ನಾನು ಹೇಳಿದ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳ ಮಹತ್ವ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ. ಈ ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ – – ಹೀಗೆ ಅನೇಕ ಮೂಲಗಳಿಂದ ನಮ್ಮ ದೇಹಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುವ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕು. ಕೆಲವೊಂದು ಗುಳಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ, ಆಹಾರದ ಮೂಲಕ, ಗಾಳಿಯ ಮೂಲಕ, ನೀರಿನ ಮೂಲಕ. ಇದೆಲ್ಲವೂ ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವುದು” ಎಂದರು ವೆಂಕಟಸ್ವಾಮಿಗಳು. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿತ್ತಿದ್ದಂತೆ ನಾಟಿವೈದ್ಯರಿಗೆ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಆನಂದವೋ ಆನಂದವಾಯಿತು “ಅರೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸೌಭಾಗ್ಯವೇನು? ಜಾಣ್ಮೆ ಏನು? ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಜವಾಗೇ ಸಿಗುವ ಈ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ತಿಂದು ದೇಹಕ್ಕೆ ಏನು ಬೇಕೋ ಅದನ್ನು ಕಾಲಾಂತರದಿಂದ ಪಡೆಯುತ್ತಿವೆ. ಪ್ರಾಣಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಹಾಲುಣಿಸಲು ಪ್ರಕೃತಿಯೇ ಔಷಧಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದೆ” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದ ನಾಲ್ವರಿಗೂ ಏನೋ ಹೊಸತನ್ನು ಕಲಿತ, ಅರಿತ ಖುಷಿ ಸಿಕ್ಕಿತು. ದೇಹಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳೆಲ್ಲ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಇರುವ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ವೆಂಕಟಸ್ವಾಮಿ ಅವರಿಂದ ಪಡೆಯುವುದನ್ನು ನೀಲಾ ಮರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಅವಳ ತಲೆಗೆ ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರು ಕುತೂಹಲದ ಬೀಜಗಳು ಬಂದು ಬಿದ್ದವು. ಇಷ್ಟು ಜ್ಞಾನದ ಸಂಪತ್ತಿನೊಂದಿಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಮತ್ತೆ ಊರಿಗೆ ಮರಳಿದರು. ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತಿದ ಬೀಜವೊಂದು ಹೇಗೆ ಸಂಪತ್ತೋ ಹಾಗೆ ನೀಲಾಳ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಕ್ಕ ಆಲೋಚನೆಗಳು…ಅದಕ್ಕೆ ಅವಳದ್ದು ತಣಿಯದ ಕುತೂಹಲ….

ಉತ್ಸವದ ಸಿದ್ಧತೆ ನನ್ನನ್ನು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಿದ್ದು ಹೀಗೆ…

  – ಲತಾ (ಅಧ್ಯಾಪಕರು) ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಕೆ ನಿರಂತರವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ನಾನೇ ಹಲವು ಬಾರಿ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೆ. ಅದರ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖ ಉತ್ಸವದ ತಯಾರಿ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಕುವೆಂಪು ಕಲಾಮಂದಿರ ಹೊರಾಂಗಣದ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ನನಗೆ ವಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಸಿಕ್ಕ ಕೂಡಲೆ ಒಂದೊಂದೇ ಕನಸು ಕಾಣಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಉತ್ಸವ ದಿನ ಕಲಾಮಂದಿರ ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂಬ ಒಂದೊಂದು ಚಿತ್ರವೂ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಹೋಯಿತು. ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ವಿಶ್ವರೂಪ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿಸಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ ನನ್ನದಾಗಿತ್ತು. ಪೂರ್ಣ ೧೫ ದಿನಗಳ ತಯಾರಿ ಇದಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆಯಿತು. ಉತ್ಸವದ ದಿನ ೯.೦೦ ಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಕೊನೆಯ ಹಂತದ ತಯಾರಿಗಾಗಿ ಬೆಳಗ್ಗೆ ೬.೩೦ಕ್ಕೆ ಕಲಾಮಂದಿರ ಬಳಿ ಸೇರಿದೆವು. ಮುಗಿದದ್ದು ೯.೦೦ ಕ್ಕೆ. ಇಷ್ಟಾದರೂ ತೋರಣ ಕಟ್ಟುವವರು ಇನ್ನೂ ಬಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ೯.೦೦ ರ ನಂತರ ಆಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ ೯.೧೫ ಕ್ಕೆ ಒಂದು ನೆಮ್ಮದಿಯ ಭಾವ ಮೂಡಿತು. ವಿಶ್ವರೂಪ ದರ್ಶನ ಅಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಆಭಾಸವಾಗದಂತೆ ತಯಾರಾಗಿದೆ ಎಂಬ ನೆಮ್ಮದಿ ಅದಾಗಿತ್ತು. ಮೊದಲು ಹೇಳಿದಂತೆ ೧೫ ದಿನಗಳ ತಯಾರಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಿತದ್ದು ಹೆಚ್ಚು, ಅರಿತದ್ದು ಹೆಚ್ಚು. ಮಕ್ಕಳ ಕಡೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಕೊಡಲು ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಮಕ್ಕಳು ‘ನೀವೇಕೆ ನಮಗೆ ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹಿಂದೆ-ಮುಂದೆ ಬಂದು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ‘ಉತ್ಸವದ ನಂತರ ಸಿಗುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಹೊರಟುಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆ. ನಿಜಕ್ಕೂ ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬಹಳ Miss ಮಾಡಿಕೊಂಡೆ. ಮಕ್ಕಳು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಆಶ್ಚರ್ಯದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಎರಡು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ಶಾಲೆ ಕಾರ್ಖಾನೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಮೀನಾ ಅಕ್ಕ ಅವರ ಸಾರಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವದ ತಯಾರಿ ಭರದಿಂದ ನಡೆಯಿತು. ಕಸದಿಂದ ರಸ ಮಾಡುವ ಅವರ ಅದ್ಭುತ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ನಾನು ಮಾರು ಹೋದೆ. ಯಾವುದೇ ಪದಾರ್ಥದಲ್ಲೂ ಅವರೂ ಏನನ್ನೋ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಬಾಲಣ್ಣನಿಗೆ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ Photo frame ಕಣ್ಮುಂದೆ ಬರುವಂತೆ ಮೀನಾ ಅಕ್ಕ ಅವರಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ವ್ಯರ್ಥ ಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲೂ ಸುಂದರ ಕಲೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಕಲಿಯಲೇ ಬೇಕು. ‘ಸ್ವವಿಹಿತ ವೃತ್ಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಭಗವದಾರಧನಮೇವ ಪರಮೋ ಧರ್ಮಃ’ ಎಂಬ ಧ್ಯೇಯ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವುದು ಹೇಗೆಂದು ಬಹಳ ಚಿಂತಿಸಿದ್ದಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವೃತ್ತಿಗಳವರನ್ನು ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ತಂದು ನಿಲ್ಲಿಸುವುದೆಂದು ತೀರ್ಮನಿಸಿ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದು, ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚಿ, ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಇಟ್ಟು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಹೊರಾಂಗಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಯಿತು. ವಿಷ್ಣುಶಾಸ್ತ್ರಿ ಎಂಬ ೬ನೇ ತರಗತಿಯ ಹುಡುಗ ಅಷ್ಟೂ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಿದ್ದ. ಅವನ ಕೈಯ ಜಾದುವನ್ನು ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ್ದೇವೆ. ಇನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಶಾಲೆಯು ಮಾಡಿರುವ, ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿರುವ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿ ಪ್ರಕೃತಿ, ಅಧ್ಯಾತ್ಮ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎಂದು ಮೂರು ಭಾಗ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅವುಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನೂ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಕಂಡಿದ್ದೇವೆ. ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಹುಟ್ಟು-ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿ ನಂತರ ಅವುಗಳ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವನ್ನು ತೋರಿಸಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲದಿಂದ ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಶ್ರೀನಿವಾಸಣ್ಣನವರ ಕಲ್ಪನೆಯಂತೆ ಮೂಡಿಬರದಿದ್ದರೂ ಆ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಯತ್ನವಾಯಿತು. ಐದೂ ವರ್ಷಗಳ ಸಂವತ್ಸರ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಒಂದೇ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತರುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಸ್ಮಿತಾ ಅವರಿಗೆ ಎಲ್ಲ ವರ್ಷದ ವಿಷಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಿ ಸುಮ್ಮನಾಗಿಬಿಟ್ಟೆ. ಅವರು ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿ ಎಲ್ಲರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ೨/೦೨/೨೦೧೮ ರಂದು ತಯಾರಾಗಿ ಬಂದು. ಭರ್ತಿ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಪ್ರಯತ್ನ ಇದರ ಹಿಂದೆ ಇದೆ. ಎಷ್ಟು ಬಾರಿ ವಿಮರ್ಶೆ ಹೇಳಿದರೂ ಬೇಸರವಿಲ್ಲದೆ ಮಾಡಿದ ಸ್ಮಿತಾ ಅಕ್ಕ ಅವರಿಗೆ ಧನ್ಯವಾದ ಹೇಳಲೇಬೇಕು. ಮನೆಯಿಂದ ಮಾಡುವುದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸದೆ ಪುಟ್ಟ ಮಗುವಿನಂತೆ ಅವರು ಶಾಲೆಯಲ್ಲೇ ತಮ್ಮ ಕೆಲಸ ಮುಗಿಸಿದರು. ಇದೊಂದು ಮರೆಯಲಾಗದ ಅನುಭವ. ಭಕ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ನುಡಿಗಳನ್ನು ಬರೆಯಬೇಕೆಂದಾಗ ಗುಜರಿ ಅಂಗಡಿಯಿಂದ ತಗಡನ್ನು ತರಲು ಹೋದಾಗ ಒಂದು ಹೊಸ ಅನುಭವ. ತಗಡು ಅದೆಲ್ಲೋ ತಳದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅವರು ‘ಇಲ್ಲ, ತೆಗೆಯಲು ಆಗೊಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಆಗ ನಾನು ಮತ್ತು ರಾಮಣ್ಣ ಅದನ್ನು ಎಳೆದು, ತೂಕ ಮಾಡಿಸಿ ತಂದೆವು. ೧೦೦ ರೂಪಾಯಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ತಗಡಿನ ರೋಲ್ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರೆ ಹರಟೆ ಮುಗಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವವೆಂದರೆ ಕಲಿಕೆಯ ಉತ್ಸವ, ಸಂಬಂಧಗಳ ಉತ್ಸವ. ಅದು ಚಿರಾಯುವಾಗಲೆಂದು ಹಾರೈಸುತ್ತಾ ಮುಂದಿನ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಎದುರುನೋಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.

ಪಾರಿವಾಳಗಳು ಪಿಡುಗಾಗುತ್ತಿವೆಯೇ?

ಕೆ.ಎಸ್‍. ನವೀನ್ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ನಿರ್ವಾಹಕ, “ವಿಶ್ವರೂಪ” ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿ ಬೋಧನಾತ್ಮಕ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಆನಂದವನ, ಮಾಗಡಿ. ಶಾಂತಿಗೆ ಪರ್ಯಾಯ ಹೆಸರೇ ಪಾರಿವಾಳ, ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ಪಾರಿವಾಳ. ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಳಿಪಾರಿವಾಳಗಳನ್ನು ಹಾರಿಬಿಡುವುದು ಶಾಂತಿಯ ಸಂಕೇತ ಎಂದೇ ತಿಳಿಯಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇವು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಸಂದೇಶವಾಹಕಗಳಾಗಿಯೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಗುಪ್ತ ಸಂದೇಶಗಳ ರವಾನೆಯಲ್ಲಿ ಇವುಗಳದ್ದು ಬಹಳ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಾದ ಪಾತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಸೇನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಇವನ್ನು ಸಂದೇಶವಾಹಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನ ಸೈನಿಕರ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಈ ಸಂದೇಶವಾಹಿ ಪಾರಿವಾಳಗಳು ಉಳಿಸಿವೆ. ಒಂದು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಪ್ರಪಂಚ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಲಕ್ಷ ಪಾರಿವಾಳಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತೆಂದು ಯುದ್ಧದ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೆಯೇ, ಅನೇಕ ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಶೌರ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತವೂ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಲ್ಲ.  ಒಡಿಸ್ಸಾದಲ್ಲಿ ಪಾರಿವಾಳಗಳನ್ನು ಅಂಚೆ ಸಂದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದು 2002ರಲ್ಲಿ ಎಂದರೆ ಅವುಗಳ ಸೇವೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಉಲ್ಲೇಖ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕಡೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಗುಂಪು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಹಾರಿದರೆ ಹೋಮದ ಧೂಮ ಎದ್ದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಏರ್‍ ವೈಸ್‍ ಮಾರ್ಷಲ್ ವಿಶ್ವ ಮೋಹನ್ ತಿವಾರಿ ತಮ್ಮ ಜಾಯ್‍ ಆಫ್ ಬರ್ಡ್ ವಾಚಿಂಗ್ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪಾರಿವಾಳಕ್ಕೊಂದು ವಿಶೇಷತೆಯಿದೆ ಅದೇ ಮಾನವ ಪಳಗಿಸಿದ ಮೊತ್ತಮೊದಲ ಹಕ್ಕಿ ಎಂಬುದು! ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ 37 ಪ್ರಭೇಧದ ಪಾರಿವಾಳಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 308 ಬಗೆಯ ಪಾರಿವಾಳಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ ಭಾರತದ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ 30 ಬಗೆಯ ಪಾರಿವಾಳಗಳಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ 14 ಪ್ರಭೇಧದ ಪಾರಿವಾಳಗಳಿವೆ. ನಮ್ಮ ಆನಂದವನದಲ್ಲಿಯೇ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಭೇಧದ ಪಾರಿವಾಳಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. (ಮುಂದಿನಬಾರಿ ಬಂದಾಗ ಗಮನಿಸಿ, ಅಥವಾ ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಬನ್ನಿ). ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಇವಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಪಾರಿವಾಳ, ಚೋರೆ, ಗುಮ್ಮಾಡಲು, ಬೆಳವ, ಕಪೋತ, ಮುನಿಯಾಡಲು ಹೀಗೆ. ಈ ನಾಮ ವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇಧದ ಪಾರಿವಾಳಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. (ಹೀಗೆ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಿರೀಕರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಡಾ ಹರೀಶ್ ಭಟ್‍ ಇಂದು ನಮ್ಮೊಂದಿಗಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ತುಂಬ ನೋವಿನ ಸಂಗತಿ. ಆದರೆ, ಅವರು ಡಾ ಎಸ್‍ ವಿ ನರಸಿಂಹನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ  ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಇಂದು ರಾಜ್ಯಾದ್ಯಂತ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಎನ್ವಿಸ್‍ನಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಇದರ ಪ್ರಯೋಜನಪಡೆಯಲು ಕೋರಲಾಗಿದೆ). ಈ ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಕತೆಗೆ ಒಂದು ದುರಂತದ ಅಧ್ಯಾಯವಿದೆ. ಅದೇ ಪ್ಯಾಸೆಂಜರ್‍ ಪಿಜನ್‍ಗಳ ನಾಮಾವಶೇಷ. ಇದೊಂದು ಅತಿನೋವಿನ ಸಂಗತಿ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇವು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಹಾರುತ್ತಿದ್ದರೆ ಸೂರ್ಯ ಬೆಳಕೇ ಭೂಮಿಯನ್ನು ತಲುಪುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ! ಅಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇವು ಇದ್ದವು. ಮಾನವ ಇವನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ತೊಡಗಿದ. ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಕಷ್ಟವೇನು ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವು ಹಾರುತ್ತಿರುವಾಗ ಬಂದೂಕನ್ನು ಆಕಾಶದ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದರೆ ಸಾಕಿತ್ತು. ಮಳೆ ಬಂದಂತೆ ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಕಳೇಬರಗಳು ಭುವಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೊನೆಗೂ ಇವುಗಳ ವಂಶ ನಿರ್ವಂಶವಾಯಿತು. ಇದು ನಮಗೆ ಅನೇಕ ಪಾಠಗಳನ್ನು ಕಲಿಸಬೇಕು. ನಾವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಕಾಣುವ ಪಾರಿವಾಳವನ್ನು ನೀಲಿ ಬಂಡೆ ಪಾರಿವಾಳ (Blue rock pigeon, Columbia livia) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಇಂದಿನಷ್ಟಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿತ್ತು. ಮುಂಬೈ ಜನ ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೋಂದು ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿಗಳಿವೆ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾವು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೋಂದು ಪಾರಿವಾಳಗಳಿವೆ ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆದರೆ ಇಂದು ಈ ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ  ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಕೇವಲ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ; ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ. ಇದರಿಂದ ಅನೇಕ ತೊಂದರೆಗಳು ಉಂಟಾಗುತ್ತಿವೆ. ಇವನ್ನು ಹಾರುವ ಇಲಿಗಳು (ರೆಕ್ಕೆಯಿರುವ ಇಲಿಗಳು) ಎಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅಂದರೆ ಮೂಷಿಕಗಳು ಹೇಗೆ ನಾಮ್ಮ ದವಸ ಧಾನ್ಯವನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುತ್ತವೆಯೋ ಹಾಗೆ ಇವುಗಳಿಂದಲೂ ತೊಂದರೆ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೀಗೇಕೆ ಮಿತಿಮೀರಿ ಬೆಳೆಯಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ ದೊರೆತ ಉತ್ತರ: ಜನರು ಇವುಗಳಿಗೆ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಹಾಕುತ್ತಿರುವುದು ಎಂಬುದು! ಇದು ಕೇವಲ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಇದೇ ಸಮಸ್ಯೆ. ವಾರ್ಷಿಕ ಹತ್ತಾರು ಟನ್‍ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಗಾಗಿ ಹಾಕುವ ಸಾವಿರಾರು ಜನರಿದ್ದಾರೆ! ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿಯೇ ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಗೆ ಟನ್ನುಗಟ್ಟಲೆ ಕಾಳುಹಾಕುವ ಹತ್ತಾರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿವೆ! ಈಗ ಇದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ. ಯಥೇಚ್ಛ ಆಹಾರ ಲಭ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇದು ಎಲ್ಲ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಲಕ್ಷಣ. ಆಹಾರದ ಕೊರತೆಯಿದ್ದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈಗ ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಗೆ ಯಥೇಚ್ಛ ಆಹಾರ ದೊರೆಯುವುದರಿಂದ ಇವುಗಳ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯೂ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಬೆಳೆಯುವ ಉಣ್ಣಿಗಳಿಂದಾಗಿ ರೋಗಗಳು ಹರಡುತ್ತವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲ ಬಲಿಯಾಗುವುದೇ ಪಾರಿವಾಳಗಳು. ರೋಗ ಈ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಂದ ಇತರ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ಕೊನೆಗೆ ಮಾನವನಿಗೂ ಹರಡುತ್ತದೆ. ಶ್ವಾಶಕೋಶಕ್ಕೆ ತಗಲುವ ವಿಶೇಷ ಸೋಂಕುರೋಗ ಸಿಟ್ಟೊಕೋಸಿಸ್‍ನ ನೂರಕ್ಕು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕರಣಗಳು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ನ್ಯೂಸೌತ್‍ವೇಲ್ಸ್‍ನಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಲ್ಲಿನ ತಜ್ಞರು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹವು ಜಗತ್ತಿನ ಅನೇಕ ಕಡೆ ಆರಂಭವಾಗಿದೆ. ರೋಗಾಣುಗಳು ಹಕ್ಕಿಗಳ ದೇಹದ ಸ್ರವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಲದಿಂದ ಹರಡುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ವೈಧ್ಯರ ತಂಡ ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಪುಕ್ಕ ಮತ್ತು ಮಲದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರೊಟೀನುಗಳು ಅಲರ್ಜಿ ಉಂಟು ಮಾಡುವುದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಅಲರ್ಜಿಯು ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಉಬ್ಬಸವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಎದೇಹದ ರೋಗತಡೆಯುವ ಶಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆಯಿರುವವರಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಬಗೆಯ ಸೋಂಕನ್ನು ಪಾರಿವಾಳಗಳು ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಮಲದಲ್ಲಿನ ರಾಸಾಯನಿಕ ಅಂಶಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಕಳೆಗುಂದುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ನಿಧಾನವಾಗಿ ದುರ್ಬಲವೂ ಆಗುತ್ತವೆ. ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದವು ನೇರ ಪರಿಣಾಮವಾದರೆ, ಪರೋಕ್ಷವಾದ ಅನೇಕ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳು ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಂದಾಗಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಿಗಾಗಿ ಹಾಕಲಾಗುವ ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಇರುವೆ, ಕಾಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಷಿಕಗಳು ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪಾಲನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಂಖ‍್ಯೆಯನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಹೆಚ್ಚಾದ ಇರುವೆ ಮತ್ತು ಕಾಗೆಗಳು ಇತರ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಮೊಟ್ಟೆ, ಮರಿಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನಗರದಲ್ಲಿನ ಆರು ಹಕ್ಕಿ ಪ್ರಭೇಧಗಳು ತೊಂದರೆಗೀಡಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಗೂಡಿಗೆ ಇರುವೆಗಳು ನುಗ್ಗಿದಾಗ ಪೋಷಕ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಗೂಡನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಕಾವು/ಪೋಷಣೆಯಿಲ್ಲದ ಮೊಟ್ಟೆ ಮರಿಗಳು ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ. ಕಾಗೆಗಳು ಇತರ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಮೊಟ್ಟೆ ಮರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವುದು ತಿಳಿದಿರುವ ವಿಷಯವೇ. ಇದರಿಂದಾಗಿಯೂ ಇತರ ಪ್ರಭೇಧಗಳ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಪರಿಸರದ ಅಸಮತೋಲನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ, ಮೂಷಿಕಗಳು ಬಿಲಗಳನ್ನು ತೋಡಿ ಇಡೀ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬಿಲಗಳ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಜಾಲವನ್ನೇ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತವೆ. ಬಿಲಗಳಿಂದಾಗಿ ನೆಲ ಸಡಿಲವಾಗಿ ಮರಗಳಿಗೆ ಆಸರೆ ತಪ್ಪಿ ಮರಗಳು ಉರುಳುತ್ತವೆ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳ ತಲುಪುವಿಕೆಯೂ ತೊಂದರೆಗೀಡಾಗುತ್ತದೆ. ಆನೇಕ ಮೂಷಿಕಗಳು ಬಿಲದ ಬಳಿಯ ಮರಗಳ ಬೇರನ್ನು ಜಗಿಯುವುದರಿಂದಲೂ ಮರಗಳು ದುರ್ಬಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕಬ್ಬನ್‍ಪಾರ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ತಿಳಿಯಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಜಾಗತಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಸಹ. ಪರಿಹಾರ ಏನು? ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದೇ ಪರಿಹಾರ. ಆದರೆ, ಹೇಗೆಂಬುದೇ ಪ್ರಶ್ನೆ! ವನ್ಯಜೀವಿ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಭೇಧದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಒಂದು ವಿಧಾನವೇ. ಆದರೆ, ಇಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗದು. ಪಾರಿವಾಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದರಿಂದ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಬದಲಾಗಿ ಇವುಗಳಿಗೆ ಮಾನವ ಆಹಾರ ಹಾಕುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕು. ಪಾರಿವಾಳಗಳು ತಮ್ಮ ಆಹಾರವನ್ನು ತಾವು ಹುಡುಕಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲವು. ಆದ್ದರಿಂದ ಜನ ಆಹಾರ ಹಾಕುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದಲ್ಲಿ, ಇವುಗಳಿಗೆ ಪುಕ್ಕಟೆ ದೊರೆಯುವ ಆಹಾರದ ಸರಬರಾಜು ತಪ್ಪಿ ಇವುಗಳ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ತಂತಾನೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪಿಡುಗೂ ತಪ್ಪುತ್ತದೆ. ಇತರ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಚೇತರಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ.  ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಗೆ ಕಾಳು ಹಾಕುವುದನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಸಭ್ಯ ನಡವಳಿಕೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಆ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ದಂಡ ಅಥವಾ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿಯೂ ರಾಜ್ಯ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಒಳಗೆ ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಗೆ ಕಾಳುಗಳನ್ನು ಹಾಕುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಮ್ಮ ಸುಂದರ ಪರಿಸರ, ಇತರ ಎಲ್ಲ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಉಳಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ನಾವು ಪಾರಿವಾಳಗಳಿಗೆ ಆಹಾರ ಹಾಕುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕು. ಹಾಗೆ ಮಾಡೋಣ, ಕಾಳು ಹಾಕುವವರಿಗೆ ಇದನ್ನು ವಿವರಿಸಿ ದಯವಿಟ್ಟು ಹಾಕಬೇಡಿ ಎಂದು ವಿನಂತಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳೋಣ. [ಈ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಆಧಾರಗಳಲ್ಲೊಂದು ನಮ್ಮವರೆ ಆದ ಡಾ ಎ ಎನ್ ಎಲ್ಲಪ್ಪ ರೆಡ್ಡಿಯವರ ಅಧ್ಯಯನ. ಆ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದವರು ದಿ|| ಡಾ ಹರೀಶ್‍ ಭಟ್‍. NLFBW vol 52(6), 2012]  

My reflections on Purnapramati Utsava

    Shrilakshmi, Teacher(Elementary), Purnapramati This is the first time that I have seen the pre-utsava and utsava activities happen. It did really feel like a ‘mahotsava’. It was a delight to see so many people participate as happens in one’s own family function. The amount of effort which goes into it right from deciding the play, assigning roles, preparing dialogues, song and dance sequences, decorations and everything is incredible.  To attempt to recycle available materials for decoration or props is something worth appreciation. It was wonderful to see everyone make optimum utilization of resources. … something hopefully children of Purnapramati will emulate. When I attended the parent orientation, I wondered how it was possible to make every child participate in the Utsava. Cheers to Purnapramati for having walked the talk and ensuring that no child is left out. It was commendable to see that the songs and stories of bhakti saints belonging to different states were portrayed. I wished there were few more programmes on desha bhakti too. However, many of them could not stay till the end because it got quite late. I feel allotting some buffer time while preparing the schedule might help to finish the programme as per plan. Nevertheless, I am really glad to have been a small part of this grand utsava.

Articles of Upper-elementary students on Harish Bhat

Articles of Lower-elementary students on Harish Bhat

Articles of High-school students on Harish Bhat

Ambhrini  (9th grade) Harish bhat anna was our teacher. He was the best teacher. I first met him at Bio-diversity park in Bangalore university. He started explaining about the flora and fauna at the park . I was surprised . I thought how he had learnt so much at such young age, it was interesting. He used to take classes in our school on every Friday and those days were very interesting. If he missed any of the Friday’s we were bored. He gave us many interesting projects in which one was “the IRIS Project”( Blind Chess). Anna used to encourage us and help us in our project. We also did a project about natural dyes. It was really interesting and we learnt a lot. Before Harish Bhat Anna started teaching us about nature, I didn’t know that nature has so much to teach us. His classes made me to realise how vast nature is. I used to get confused in scientific names of various animals and plants. But Anna gave me suggestions which were really helpful to remember their names. He also taught us biodiversity at Anandavana Campus. In the year 2017 he organized NSIP program in collaboration with Adamya Chetana. In this project I was working on trees got an opportunity to learn a lot. Due to brain haemorrhage he passed away. This was shocking news and great loss to the society. His daughter Hamsa is young and has lost her beloved father. Our sympathy s are with her. His contributions to the society has spread knowledge into little minds. I feel nobody in the society can replace him and his work. I want to thank him for sharing his knowledge and his teachings which will remain forever. Thank you Harish Bhat Anna for everything I learnt from you. **********************   Suhrit S (9th grade) I have been in Purnapramati for six years. I have also seen many great and knowledgeable people during this period. Among them, one is Harish Bhat Anna. According to me, he was the best teacher for Ecology and General Science. He had so much knowledge that, if he picked up any insect or organism, during our visit, out of school, he was able to tell all the details. Harish Bhatt Anna used to teach and interact with everyone equally. It was very sad when I heard that he passed away. If he had been alive, many people would have been influenced by nature and preservation of the environment. I will always remember his teachings and learn from his discipline and attitude towards nature. **********************   Adithi Srinivas (9th grade) I had a opportunity to meet Harish Anna in the bio-diversity park for the first time. As we were very small children we did not have the capacity to understand his words. but still Harish Anna had great patience that he got down to our level and taught us with lot of enthusiasm. He was picking up a random insect or frog or other animals and used to say huge things about a small insect. The second time when I interacted with him was in the IRIS project. He made us think about new ideas and guided us a lot  in this project. I am unfortunate that I was not able to interact more with him but I am fortunate that I had a chance to meet him and work in his guidance. The best moment with Harish Anna was while doing a project on NATURAL DYES for our school’s Academic Mela. It is very sad to say that such a person is not with us anymore. This is a great loss for the society. I pray God from the bottom of my heart that his soul REST IN PEACE. **********************   Anusha P Dayanand (8th  grade) My Experiences with Harish Bhat Anna I come to know about Flying lizard through Harish Bhat Anna. We were accompanied by anna in our Kumara Parvatha visit in 2015. My interest in plants / birds is blossomed by anna. To name a few, Bucket tree, swift bird etc. He enlightened us on basics of study on trees like finding the height of the tree, finding the significance of the tree, finding the scientific name of the tree and about its origin, family etc. His passion towards teaching made us more involved in the subject. He was a role model for me for taking interest in environmental studies. Today Harish Bhat Anna is not physically with us but his thoughts will be with us forever. **********************   Manya (9th grade) “Some people come into your path change your whole direction” Harish Bhatt anna was also a person who came into our path and changed our whole direction. A quote says that “Truly great souls are PRECIOUS to find DIFFICULT to leave , and HARD to forget” Harish anna was also a same kind of person. Our first meet took place at the Bio diversity park . That was a very special day; we children had a walking encyclopaedia with us. Harish anna could just give us information about anything in the park. He randomly picked a few insects and frogs and spoke about them. i had never seen a person like him before . he could be literally called as an ocean of knowledge. After the first meet he came to our school many times . Each time he visited us he left our curious minds filled with questions and thirst for learning. He gave us exposure towards many projects like IRIS. He made us work on interesting topics like natural dyes and we learned a lot from them . He has also created opportunities for our school to participate in programs like Eyes on Nature and NSIP . Recently I have been working on the NSIP project and our team had opportunities to interact with him , but sadly the great soul left us . When we had been to review meeting we saw his daughter Hamsa and his students who were

ಅವಧೂತ ಗೀತೆ

ದೃಶ್ಯ – ೨ (ಹರೀಶ್ ಭಟ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ತಮ್ಮ ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಏನೋ ವಿವರಣೆ ಕೊಡ್ತಾ ಇರ್ತಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುವುದು ಬೇಡವೆಂದು ಇವರೆಲ್ಲ ಸುಮ್ಮನೆ ಕೇಳುತ್ತಾ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹರೀಶ್ ಅವರು behavioral study of animals ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾ ತಾವೂ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಪಡುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಯಾವುದೋ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಇತ್ತ ಕಡೆ ತಿರುಗಿದಾಗ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕಂಡು ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು. ಬನ್ನಿ ಬನ್ನಿ ನೀವು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಿ ಎಂದು ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು.) ಹರೀಶ್ -ಒಳ್ಳೆಯದಾಯಿತು ನೀವು ಬಂದದ್ದು. ಮಕ್ಕಳು ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ನನಗೂ ಹೇಳಲು ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಬರುವುದು. ಏನು ವಿಶೇಷ ನೀವೆಲ್ಲ ಬಂದದ್ದು? ಪುಟ್ಟ – ನೀವು ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಬಂದು ಆನೆ, ಹಾವು, ಚಿಟ್ಟೆ ಬಗ್ಗೆ ಏನೋ ಹೇಳುವಂತೆ ನೋಡಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಹೇಳಿ ನಿಮ್ಮನ್ನು ನೋಡಿ ಅದನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು ಅಂತ ನಾವೆಲ್ಲ ಬಂದೆವು. ಹರೀಶ್ – ಒಳ್ಳೆ ಕೆಲಸ, ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡ ನಾನು ಹೇಳಿರೋದು ಬಂದಿತ್ತಾ? ಇದನ್ನೇ ಧ್ಯಾನ ಅಂತ ಹೇಳೋದು. ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅದರ ಸ್ಮರಣೆ ಮಾಡೋದೇ ಧ್ಯಾನ. ನೀನು ಈಗ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡ್ತಿದ್ದಿಯಾ ಅನ್ನಿಸತ್ತೆ. ಒಳ್ಳೆಯದು. ಯಾವುದೆ ವಿಷಯವನ್ನು ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೂ ಅದನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಆಲೋಚಿಸಬೇಕು. ಪುಟ್ಟ – ನೀವು ಮೀನು ಎಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ನೀರಿಂದ ಆಚೆ ಬಂದಾಗ ಬದುಕತ್ತೆ, ಹೇಗೆ ಮೊಟ್ಟೆ ಇಡತ್ತೆ ಅಂತ ಹೇಳಿದ್ರಲ್ಲ. ನನಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಬಂತು. ಈ ಮೀನುಗಳಿಗೆ ಕಣ್ಣು ಚುರುಕಾಗಿ ಇರಲ್ವಾ? ಹರೀಶ್ – ಯಾಕೆ ಹಾಗೆ ಕೇಳ್ತಿದ್ದೀಯಾ? ಹೌದು, ಮೀನುಗಳಿಗೆ ಕಣ್ಣು ಚುರುಕಾಗೇ ಇದೆ. ಪುಟ್ಟ – ಮತ್ತೆ ಮೀನು ಹಿಡಿಯೋಕೆ ಯಾರಾದ್ರೂ ಬಂದು, ಗಾಳಕ್ಕೆ ಆಹಾರ ಸಿಕ್ಕಿಸಿ ನೀರೊಳಗೆ ಬಿಟ್ಟರೆ ಹಿಡಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಬರತ್ತೆ. ಆ ಆಹಾರದ ಹಿಂದೆ ದಾರ ಇರೋದು ಕಾಣಲ್ವಾ? ಹರೀಶ್ – ಓಹೋ ನಿನ್ನ ಪ್ರಶ್ನೆ ನನಗೆ ಈಗ ಗೊತ್ತಾಯಿತು. ಮೀನಿನ ಕಣ್ಣು-ಬುದ್ಧಿ ಎರಡು ಚುರುಕಾಗೇ ಇದೆ. ಆದರೆ ಆಹಾರದ ಆಸೆ ಅದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೀರಿ ಹಿಡಿದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದೇ ವಿಚಿತ್ರ. ನಮಗೆ ಎಷ್ಟೇ ಬುದ್ಧಿ ಇದ್ದರೂ ಆಸೆ ಅದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೀರಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡತ್ತೆ. ನಾವೂ ಮೀನಿನಂತೆ ಆಸೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ. ನಿಮಗೆ ಎಷ್ಟೆ ಬುದ್ದಿ ಇದ್ದರೂ, ಚಾಕ್ಲೇಟ್-ಐಸ್ ಕ್ರೀಮ್ ತಿನ್ನುವುದು ತಪ್ಪೆಂದು ಗೊತ್ತಿದರೂ ಆಸೆಯಿಂದ ತಿಂದು ಆರೋಗ್ಯ ಹಾಳುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲ್ವಾ…. ಹಾಗೆ ! ಪುಟ್ಟ ೧ – ನನಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ನೆನಪಾಯ್ತು. ನಮಗೆ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ‘ಹಾಡಿಗೆ ಮನಸೋತ ಕಸ್ತೂರಿಮೃಗದಂತೆ ಕನ್ನಡಿಗರ ಪಾಡು’ ಎಂದು ಬಂದಿತ್ತು. ನಮಗೆ ಶಶಿ ಅಕ್ಕ ಇದನ್ನೇ ಹೇಳಿದ್ರು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಮನಸೋತು ಕನ್ನಡದ ಬಲಿಯಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ರು. ಕಸ್ತೂರಿ ಮೃಗ ಬೇಟೆಗಾರರು ನುಡಿಸುವ ಕೊಳಲ ನಾದಕ್ಕೆ, ಹಾಡಿಗೆ ಮನಸೋತು ಕೇಳುತ್ತಾ ನಿಲ್ಲುವುದಂತೆ, ಆಗ ಅದನ್ನು ಭೇಟೆ ಆಡ್ತಾರಂತೆ. ಹಾಗೆ ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡವೂ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಅಕ್ಕ ಹೇಳಿದ್ದು ನೆನಪಾಯಿತು. ಹರೀಶ್ – ನೀನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹೇಳಿದೆ. ಕಸ್ತೂರಿ ಮೃಗ ದಟ್ಟದ ಅರಣ್ಯದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸಿಗೋದು. ಅದನ್ನು ಹಿಡಿಯೋಕೆ ಬಹಳ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಬೇಕು. ಶಶಿ ಅಕ್ಕ ಸರಿಯಾಗೇ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದಲೇ ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡವನ್ನು, ಹಾಗೇ ಎಷ್ಟೋ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈಗ ಎಷ್ಟೋ ಭಾಷೆಗಳು ನಾಶವಾಗಿ ಹೋಗಿವೆ. ನಾವು ಆ ಮೀನಿನಂತೆ, ಈ ಜಿಂಕೆಯಂತೆ ಆಸೆಗೆ ಬಲಿಯಾಗ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಎನ್ನುವ ಪಾಠವನ್ನು ಕಲಿಯಬೇಕು. ಪುಟ್ಟ – (ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ) ಓಹೋ ಅಜ್ಜ ಹೇಳಿದ್ದ ಆ ಅವಧೂತ ಜಿಂಕೆ-ಮೀನುಗಳಿಂದ ಈ ಪಾಠವನ್ನು ಕಲಿತಿರಬೇಕು. (ಮತ್ತೆ ಎಲ್ಲರೂ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಚಿಟ್ಟೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಗಿರುವ ಅಧ್ಯಯನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಹರೀಶ್ ಭಟ್ ಅವರು ಚಿಟ್ಟೆಗಳು ಎಷ್ಟು ದೂರ ಹಾರಬಲ್ಲವು, ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ) ಪುಟ್ಟ ೨ – ನೆನಪಾಯಿತು, ಚಿಟ್ಟೆಗಳ ಕಾಲಿಗೆ ದಾರವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದ ಕಥೆ ನೀವು ಹೇಳಿದ್ರಿ. ನಮಗೆ. ಫ್ರೆಡ್ ನೊರಾರ್ಕ್ ಹಾರ್ಟ್ ಅವರು ಚಿಟ್ಟೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ರು. ಚಿಟ್ಟೆಗಳು ಎಷ್ಟು ಚೆಂದ ನೋಡಲು. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೂ ಬುದ್ದಿ ಕಡಿಮೆಯೆ. ಬೆಳಕನ್ನು ನೋಡಿ ಸಾಯುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದೆ ಅದರಲ್ಲೇ ಹೋಗಿ ಬೀಳುವುದು. ಪಾಪ ಎನಿಸತ್ತೆ. ಪುಟ್ಟ೩ – ಆದರೆ ಪಾರಿವಾಳ ಹಾಗಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಬುದ್ಧಿ ಇದೆ. ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಇರತ್ತೆ ಆದರೆ ಯಾರೊಂದಿಗೂ ಅತಿ ಸ್ನೇಹ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲ್ಲ. ಹರೀಶ್ ಭಟ್ ಅಣ್ಣ ನೀವೆ ಹೇಳಿದ್ರಿ. ಪಾರಿವಾಳದ ಹಾಗೆ ನಾವೂ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಫ್ರೇಂಡ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಆದರೆ ಅತಿಯಾಗಿ ಯಾರನ್ನೂ ಹಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಅಂತ. ಹರೀಶ್ – ನಾನು ಹೇಳಿದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಷಯವನ್ನು ನೀವು ಹೇಗೆ ನೆನಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತೀರಿ. ನಾನೇನೊ ಎಷ್ಟೋ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ಅದೇ ವಿಷಯವನ್ನು ಯೋಚಿಸುತ್ತಾ ಇರುತ್ತೇನೆ. ನೆನಪಿರತ್ತೆ. ಆದರೆ ನೀವು ನೆನಪಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಹೇಳುವುದು ಆಶ್ಚರ್ಯ. ಅದಕ್ಕೆ ನನಗೆ ನಿಮ್ಮ ಶಾಲೆಗೆ ಬರುವುದೆಂದರೆ ಇಷ್ಟ. ನಿಮ್ಮಂದಲೆ ನನಗೆ ಸ್ಪೂರ್ತಿ. ಪುಟ್ಟ ೩ – ಹೆಬ್ಬಾವು ಇನ್ನೂ ಬುದ್ಧಿವಂತ ಅಲ್ವಾ ಅಣ್ಣ. ಯಾವಾಗಲೂ ಮರಕ್ಕೆ ಸುತ್ತಿಕೊಂಡಿರತ್ತೆ, ಸ್ವಲ್ಪ ಸೋಮಾರಿ. ಅದಕ್ಕೆ ಆಹಾರ ಅದಾಗೇ ಬಾಯಿ ಹತ್ರ ಬರಬೇಕು, ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲೇ ಬಿದ್ದುಕೊಂಡಿರತ್ತೆ. ಕಷ್ಟಾನೇ ತಗೊಳ್ಳಲ್ಲ. ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ – ಹೌದು, ಅದು ಸೋಮಾರಿನೇ. ಆದರೆ ಒಂದು ಒಳ್ಳೆ ವಿಷಯ ಏನು ಗೊತ್ತಾ, ಆಹಾರ ಸಿಗದೇ ಇದ್ರೆ ಎಷ್ಟೋ ದಿನ ಹಾಗೇ ಇರತ್ತೆ. ಅಂದ್ರೆ ಆಹಾರಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಅದು ಹುಡುಕಾಡೊಲ್ಲ. ಸಿಕ್ಕರೆ ತಿನ್ನತ್ತೆ, ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಹಾಗೆ ಇರತ್ತೆ. ಪುಟ್ಟ – ಅಮ್ಮ ಹೇಳ್ತಿದ್ರು, ದೇವರು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಬೇಕು, ಕೊಡದೆ ಇರೋದನ್ನು ಆಸೆ ಪಡಬಾರದು ಅಂತ. ಹೆಬ್ಬಾವಿನ ಹಾಗೆ ಇರಬೇಕು ಅಂತ. ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ – ಇದೇನು ಹರೀಶ್ ಸಾರ್, ಈ ಮಕ್ಕಳು ಅವರ ವಯಸ್ಸಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗೇ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ದೊಡ್ಡವರಾಗಿ ನಮಗೇ ಈ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳೋದು ಕಷ್ಟ. ಹರೀಶ್ – ಹೌದು, ಅದಕ್ಕೆ ನಾನು ಹೇಳೋದು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ಕಲಿಸಬೇಕು ಎಂದು. ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿ ಆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತ ಇದೆ. ನೀವು ಒಮ್ಮೆ ಶಾಲೆಗೆ ಬಂದು ಮಕ್ಕಳ ಹತ್ರ ಮಾತಾಡಿ ನೀವೂ ಖುಷಿ ಪಡ್ತೀರ. ಅಂದ ಹಾಗೆ ಹಾವು ಕೂಡ ಬುದ್ಧಿವಂತನೇ. ನಿಮಗೆ ನೆನಪಿದೆಯಾ ಗೆದ್ದಲು ಹುಳು ಮಾಡಿದ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅದು ವಾಸ ಮಾಡೋದು, ಒಳಗೆ ಏರ್ ಕಂಡೀಷನ್ ತರಹ ಇರತ್ತೆ ಅಂತೆಲ್ಲ ಹೇಳಿದ್ದೆ. ಪುಟ್ಟ ೪ – ಓಹೋ ನೆನಪಿದೆ. ಬೇಕಾದಾಗ ಕೋಣೆ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಂಡು ತನಗೆ ಬೇಕಾದ ಹಾಗೆ ತಣ್ಣಗೆ, ಬಿಸಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳತ್ತೆ. ಆದರೆ ಗೆದ್ದಲು ಹುಳುಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆ. ಅದು ಕಷ್ಟ ಪಟ್ಟು ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ಇದು ಬಂದು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳತ್ತೆ. ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ – (ನಗುತ್ತಾ) ಎರಡೂ ನಿಜ. ಗೆದ್ದಲು ಕಟ್ಟಿದ ಹುತ್ತಕ್ಕೆ ಹಾವು ಬಂದು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆದರೆ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಗೊತ್ತಾ ಹಾವಿಗೆ ಇದು ನನ್ನದೆ ಹುತ್ತ, ಬೇರೆಯದಕ್ಕೆ ಹೋಗಬಾರದು, ಬೇರೆ ಹಾವು ಬರಬಾರದು ಎಂಬ ಆಗ್ರಹ ಇಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಇದು ನನಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೇರಿದ್ದು ಅನ್ನುವ ಮೋಹವೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಗುಣ. ಯಾವುದೇ ವಸ್ತು ನನಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೇರಿದ್ದು ಎನ್ನುವ ಮೋಹ ಬಂದರೆ ಸಾಕು ಜಗಳ, ಯುದ್ಧ ಎಲ್ಲ ಶುರುವಾಗತ್ತೆ. ಈಗ ಕಾವೇರಿ ಗಲಾಟೆ, ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಯುದ್ಧ ನಡೆದದ್ದು ಗೊತ್ತಿದೆ ಅಲ್ವಾ. ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲವೂ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸೇರಿದ್ದು. ಅದನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಪುಟ್ಟ – ಅಬ್ಬ ಆ ಅವಧೂತ ಹಾವಿನಿಂದ ಆಸೆ ಪಡಬಾರದು ಎಂಬ ವಿಷಯ ಕಲಿತಿರಬೇಕು ಎಂದು ಗುನುಗಿದ ಪುಟ್ಟ ೩ – ಯಾರೋ ಅದು ಅವಧೂತ, ಆಗಿನಿಂದ ಅದನ್ನೇ ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೀಯ? ಪುಟ್ಟ – ನಿನಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಆಮೇಲೆ ಹೇಳ್ತೀನಿ. Very interesting. ಪುಟ್ಟ ೪ – ಜೇನುಗಳೇನು ಕಡಿಮೆ ಇಲ್ಲ. ಎಷ್ಟು ಸ್ಕಿಲ್‌ಫುಲ್, ನಾವು ಯಾರೂ ಮಾಡಲಾಗದ ಕೆಲಸ ಅವು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಜೇನನನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಗೂಡನ್ನು ಕಟ್ಟಿ, ಮರಿಗಳಿಗೆ ಬೇರೆ, ಜೇನಿಗೆ ಬೇರೆ ಕಂಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಇರತ್ತೆ. ನಾವಾದರೆ ಒಂದು ಕಿಲೋಮೀಟರ ನಡೆಯುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಸುಸ್ತಾಗಿ ಬೀಳುತ್ತೇವೆ. ಜೇನುಗಳು ಅದೆಷ್ಟು ಹೂವುಗಳಿಗೆ ಹಾರಿ ಹೋಗಿ ಮಧುವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸತ್ತೆ. ಎಲ್ಲ ಹೂವುಗಳ ರಸ ಒಂದೆ ಜೇನುಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಸಿಗತ್ತೆ. ಹರೀಶ್ – ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹೇಳಿದೆ. ಈಗ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮತಿಯ ಮಕ್ಕಳು ಒಳ್ಳೆಯ ವಿಷಯವನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಂದಲೂ ಕೇಳಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೀರಲ್ಲಾ ಹಾಗೆ (ಎಲ್ಲರೂ ನಗುವರು) ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ – ಸರ್ ಇವರಿಗೆ ಜೇಡರ ಹುಳುವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿದ್ದೀರಾ? ಹರೀಶ್ – ಅವರನ್ನೇ ಕೇಳಿ. ಕುಮಾರ ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ ಏನು ನೋಡಿದರು ಎಂದು? ಪುಟ್ಟ – ನನಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನೆನಪಿದೆ. ಬಿಳಿ ಜೇಡವನ್ನು, ಜೇಡರ ಬಲೆಯನ್ನು ನೋಡಿದೆವು. ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ – ಅದಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಶಕ್ತಿ ಇದೆ ಎಂದರೆ ಮನೆ ಬೇಕಾದಾಗ ತನ್ನ ಜೊಲ್ಲಿನಿಂದಲೇ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳತ್ತೆ, ಬೇಡವೆಂದಾಗ ತಾನೇ ಅದನ್ನು ವಾಪಾಸು ನುಂಗಿಬಿಡತ್ತೆ. ಅದು ಕಟ್ಟುವ ಮನೆ ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿರತ್ತೆ ಎಂದರೆ ಯಾವ ಇಂಜಿನಿಯರ್‌ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇಲ್ಲ. ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾದ ಹುಳು ಬಂದರೆ ಅದರ ಕಾಲು ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕೆಲವು ಪಾಯಿಂಟ್ಸ್ ಮಾಡಿರತ್ತೆ. ಅಲ್ಲಿ ತಾನು ಮಾತ್ರ ಕಾಲು ಇಡೊಲ್ಲ. ತಾವು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದು ಗಮನಿಸುತ್ತಾ ಇರತ್ತೆ. ಅಪ್ಪ – ಜೇಡರ ಹುಳು ಎಂದಾಗ ನೆನಪಾಯಿತು – ಉಪನಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಊರ್ಣನಾಭದಂತೆ ದೇವರು ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ ಬೇಕಾದಾಗ ಲಯ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಬಂದಿದೆ. ಪುಟ್ಟ – ಓಹೋ ಆ ಅವಧೂತ ಇದೇ ಪಾಠ ಕಲಿತಿರಬೇಕು. ಅಜ್ಜನಿಗೆ ನಾನೇ ಈ ವಿಷಯ ಹೇಳುವೆ ಎಂದುಕೊಂಡ. ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ – ಸರ್ ನೀನು ಇವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತು ಮುಂದುವರೆಸಿ, ಬಹಳ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ. ನನಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಕೆಲಸ ಇದೆ, ನಾನು ಆಮೇಲೆ ಸಿಗ್ತೇನೆ, ಇವರ ಶಾಲೆಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ. (ಎಂದು ಹೇಳಿ ಹೊರಡುವರು) ಹರೀಶ್ – ಖಂಡಿತ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತೇನೆ. ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳದ ಒಂದು ವಿಷಯ ಈಗ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ ಕೇಳಿ. ಇದೀಗ ನಾವು ಕುರರಿ ಪಕ್ಷಿ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಅವುಗಳ ವರ್ತನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ನೀವು ಬರುವ ಮೊದಲು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಈ ಕುರರಿ ಪಕ್ಷಿ ಎಷ್ಟು ಜಾಣ ಎಂದರೆ, ಮಾಂಸಹಾರಿ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಪಕ್ಷಿ ಮಾಂಸದ ತುಂಡನ್ನು ಹಿಡುಕೊಂಡು ಬಂದರೆ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುವವು. ಆಗ ಮಾಂಸದ ತುಂಡನ್ನು ಹಿಡಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಪಕ್ಷಿ ಏನು ಮಾಡಬೇಕು?! ಯೋಚಿಸಿ. ಪುಟ್ಟ ೪ – ಬೇಗ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹಾರಿ ಹೋಗಬೇಕು. ಪುಟ್ಟ ೩ – ಅವುಗಳ ಜೊತೆ ಫೈಟ್ ಮಾಡಬೇಕು. ಪುಟ್ಟ ೨ – ಅದರ ಅಮ್ಮನನ್ನು